Νέα ΚΑΠ 2014-2020

Σταθερότητα πόρων και λιγότερη γραφειοκρατία για την πρόσβαση των επαγγελματιών του αγροτικού χώρου στα καθεστώτα των κοινοτικών ενισχύσεων, εξασφαλίζει μέχρι το 2020 η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική που ανακοίνωσε την περασμένη Τετάρτη στις Βρυξέλλες ο Επίτροπος Ντάτσιαν Τσιόλος.ΦΑΚΕΛΟΣ | 17.10.2011-08:30

Με βάση τις νέες προτάσεις, η χρηματοδότηση της ΚΑΠ από τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό παραμένει σταθερή και διαμορφώνεται στα 418,4 δισ. ευρώ για την επταετία 2014-2020, ενώ οριακές είναι και οι μεταβολές στα ποσά που αφορούν τις περισσότερες χώρες μέλη. Σημειώνεται ότι το επίπεδο των άμεσων ενισχύσεων (Α΄ Πυλώνας) για το 2014 στη χώρα μας θα διαμορφωθεί στα 2.253 εκατ. ευρώ, δηλαδή όσο είναι και σήμερα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι τελικές επιλογές στις προτάσεις της Επιτροπής επηρεάστηκαν από την μεταβλητότητα που χαρακτηρίζει τον τελευταίο χρόνο την κίνηση των αγορών εμπορευμάτων και την αυξανόμενη ζήτηση τροφίμων.

Με τις νέες προτάσεις τίθεται ως προτεραιότητα πολιτικής η βιώσιμη παραγωγή τροφίμων και ακολουθούν, η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και η ισορροπημένη περιφερειακή ανάπτυξη. Την ίδια στιγμή, στους στόχους της μεταρρύθμισης προτάσσονται η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, η βελτίωση της βιωσιμότητας και η αύξηση της αποτελεσματικότητας.

Αυτό το οποίο αλλάζει με τη νέα ΚΑΠ είναι η υποχρέωση σταδιακής μετάβασης από το μοντέλο των ιστορικών δικαιωμάτων σε ένα καθεστώς «περιφεριοποίησης» των ενισχύσεων. Αυτό σημαίνει ότι το ύψος της ενιαίας ενίσχυσης θα είναι συγκεκριμένο και ίσο για όλους τους δικαιούχους σε κάθε περιφέρεια και στην περίπτωση της χώρας μας, με βάση τις πρώτες εκτιμήσεις, θα κυμαίνεται μεταξύ 45 και 60 ευρώ το στρέμμα.

Η επιλογή του χρονοδιαγράμματος μετάβασης στο νέο καθεστώς ανήκει στο κράτος – μέλος, με την ελληνική πλευρά να προβληματίζεται προς το παρόν για το αν θα πρέπει η μετάβαση να είναι άμεση, δηλαδή την 1η Ιανουαρίου 2014 ή σταδιακή μέχρι το 2019. Σε κάθε περίπτωση το 40% του τσεκ θα χορηγείται με το νέο καθεστώς.

Ένα άλλο θέμα που προβληματίζει την ελληνική πλευρά είναι οι βοσκότοποι, οι οποίοι, εφ’ όσον ενταχθούν στο σύνολό τους στο σύστημα της επιδότησης θα «κλέβουν» από τις παραγωγικές γαίες κάπου το 1/3 των ενισχύσεων. Εκτιμάται μάλιστα ότι έτσι ο μέσος όρος του «τσεκ» μειώνεται από τα 57 στα 37 ευρώ το στρέμμα.

Σε κάθε περίπτωση, η νέα ΚΑΠ αφήνει σημαντικά περιθώρια επιλογών στα κράτη – μέλη, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι είναι καιρός και η χώρα μας να διαμορφώσει ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης της ελληνικής γεωργίας, αφήνοντας πίσω την αδιέξοδη διαχείριση των κοινοτικών ενισχύσεων με βάση την πελατοκεντρική αντίληψη που χαρακτηρίζει την λειτουργία των κομμάτων εξουσίας.

 

Τα στρέμματα  στο επίκεντρο

Σε εκτατικά μετατρέπονται τα δικαιώματα ενισχύσεων, δεν μετράνε τα «κεφάλια»

Δυνατότητα για σταδιακή μετάβαση προσφέρει η Κομισιόν

«Μια νέα εταιρική σχέση ανάμεσα στην Ευρώπη και τους αγρότες με στόχο την επισιτιστική επάρκεια, τη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων και την οικονομική ανάπτυξη» προτείνει η νέα μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, όπως είπε ο επίτροπος Ντατσιάν Τσιόλος παρουσιάζοντας τις προτάσεις του.

Ουσιαστικά τα ιστορικά δικαιώματα θα καταργηθούν και θα αντικατασταθούν από στρεμματικές ενισχύσεις, ομοιόμορφες σε επίπεδο κράτους ή περιφερειών. Έτσι, η καλλιεργούμενη έκταση αναδεικνύεται σε βασικό στοιχείο υπολογισμού των ενισχύσεων. Η συνδεδεμένη ενίσχυση συνεχίζει να υπάρχει, για όσα κράτη το επιθυμούν, ενώ για πρώτη φορά εισάγεται μια ειδική πενταετής ενίσχυση για τους νέους αγρότες και ένα ειδικό προαιρετικό καθεστώς για τους «μικρούς γεωργούς».

Βασικό στοιχείο της μεταρρύθμισης είναι ότι το 30% των άμεσων ενισχύσεων πλέον εξαρτάται από την τήρηση τριών απλών οικολογικών αγροτικών πρακτικών. Στόχος είναι η ευρωπαϊκή γεωργία να γίνει πιο οικολογική, και η ΚΑΠ να αποκτήσει μια νέα βάση νομιμοποίησης απέναντι στους Ευρωπαίους φορολογούμενους.

Όσον αφορά τα δικαιώματα, όπως είπε ο επίτροπος Γεωργίας, «πρέπει να αλλάξουμε το σύστημα των ιστορικών αναφορών που είναι αναχρονιστικό. Προτείνω να τεθεί σε εφαρμογή ένα νέο μοντέλο, που θα συνδέεται με την αγροτική έκταση και θα ξεκινάει με το 2014 ως έτος αναφοράς». Έτσι οι αγρότες θα πρέπει να υποβάλουν δηλώσεις ενίσχυσης ως τις 15 Μαΐου 2014 για να θεμελιώσουν τα νέα δικαιώματα.

Πάντως η εφαρμογή του νέου συστήματος θα γίνει σταδιακά, με ορίζοντα το 2019. Στόχος είναι να επιτευχθεί «σύγκλιση ανάμεσα στις χώρες και τις περιφέρειες», σύμφωνα με τον επίτροπο. Όπως αναφέρεται στις προτάσεις της Κομισιόν «όλα τα δικαιώματα ενίσχυσης που θα ενεργοποιηθούν το 2019 σε ένα κράτος-μέλος ή σε μία περιφέρεια θα πρέπει να έχουν ενιαία αξία ανά μονάδα, μέσω μιας σύγκλισης προς τη μονάδα αυτή, που θα πραγματοποιηθεί κατά τη μεταβατική περίοδο, γραμμικά. Για να αποφευχθούν δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις για τους αγρότες, τα κράτη-μέλη που χρησιμοποιούσαν το ιστορικό μοντέλο, θα μπορούν να λάβουν μερικώς υπόψη ιστορικούς παράγοντες κατά τον υπολογισμό της αξίας των δικαιωμάτων ενίσχυσης κατά το πρώτο έτος εφαρμογής του νέου συστήματος».

 

Μετρημένες στα δάχτυλα  οι απώλειες για την Ελλάδα

Πάνω από τα 2 δισ. ευρώ διατηρείται ο εθνικός φάκελος

Κατά μόλις 3,6% θα μειωθούν τα κονδύλια που παίρνει η Ελλάδα αν εφαρμοστούν ως έχουν οι προτάσεις της Κομισιόν. Έτσι δεν επιβεβαιώνονται οι φόβοι για μεγάλη απώλεια πόρων για την ελληνική γεωργία. Ωστόσο θα υπάρξουν ανακατατάξεις ως προς τι παίρνει ποια καλλιέργεια και ποια περιφέρεια. Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά είναι νωρίς να δοθούν, όπως παρατήρησε ο κ. Τάσος Χανιώτης. Συγκεκριμένα η Ελλάδα το 2014 θα λάβει 2,253 δισ. ευρώ, ποσό που θα μειωθεί στα 2,173 δισ. ευρώ ως το 2017. Αντίστοιχα, για τις άμεσες ενισχύσεις, η εθνική οροφή τίθεται στα 2,099 δισ. ευρώ το 2014, ποσό που θα μειωθεί σταδιακά ως τα 2,015 δισ. ευρώ ως το 2017 και έπειτα θα παραμείνει σταθερό.

Τα χρήματα που θα εξοικονομηθούν από το πλαφόν στις μεγάλες εκμεταλλεύσεις (που εισπράττουν ενισχύσεις από 150.000 ευρώ και πάνω) δεν χάνονται για τη χώρα, αλλά μεταφέρονται από τον Πρώτο στο Δεύτερο Πυλώνα για να αξιοποιηθούν εκεί. Σύμφωνα με υπολογισμούς, το ποσό αυτό για την Ελλάδα ανέρχεται στα 158 εκατ. ευρώ ετησίως.

Τέλος με το νέο σύστημα καταργείται η «διαφοροποίηση», που διοχέτευε πόρους από τον Πρώτο στο Δεύτερο Πυλώνα.

 

Προσοχή στην αναπροσαρμογή

Οι ελάχιστες απώλεις για την Ελλάδα οφείλονται στο γεγονός ότι ο συνολικός προϋπολογισμός της ΚΑΠ διατηρείται ονομαστικά στα ίδια επίπεδα, έχοντας «προίκα» 418,4 δισ. ευρώ για τον Πρώτο και το Δεύτερο Πυλώνα μαζί. Σε αυτά τα ποσά θα προστεθούν 17,1 δισ. ευρώ για νέες πολιτικές για την ασφάλεια των τροφίμων, τα άπορα άτομα, την καινοτομία και τη δημιουργία ενός αποθεματικού για τις κρίσεις στο γεωργικό τομέα.

Επίσης, ευνοεί την Ελλάδα το σύστημα που επιλέχτηκε για την ανακατανομή των άμεσων ενισχύσεων ανάμεσα στα παλιά και τα νέα κράτη-μέλη. Στόχος της Κομισιόν είναι ως το 2020 να κλείσει το ένα τρίτο της ψαλίδας που χωρίζει τα κράτη-μέλη από το 90% του κοινοτικού μέσου όρου των ενισχύσεων.

Ωστόσο, όπως επισημάνθηκε, δεν αποκλείεται η αναπροσαρμογή των παραπάνω ποσών, με δεδομένη και τη δυσμενή δημοσιονομική κατάσταση. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «για οποιοδήποτε από τα έτη 2014-2020, δεν μπορεί σε αυτό το στάδιο να αποκλειστεί η εφαρμογή δημοσιονομικής πειθαρχίας. Ωστόσο αυτό δεν θα εξαρτηθεί από τις προτάσεις της μεταρρύθμισης καθ’αυτές, αλλά από άλλους παράγοντες, όπως είναι η εκτέλεση των άμεσων ενισχύσεων ή μελλοντικές εξελίξεις στις αγορές αγροτικών προϊόντων». Κάτι τέτοιο θα γίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναπόφευκτα όμως θα επηρεάσει τα χρήματα που λαμβάνει η χώρα μας. Πάντως δεν σχετίζεται αποκλειστικά με την οικονομική κατάσταση την οποία βιώνει αυτή την περίοδο η Ελλάδα.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΟΡΩΝ

Μπορεί η διαφοροποίηση να καταργείται, αλλά τα κράτη-μέλη θα μπορούν να μεταφέρουν ως και 10% των πόρων του Πρώτου Πυλώνα, στο Δεύτερο, κόβοντας αντίστοιχα από τις άμεσες ενισχύσεις. Η σχετική απόφαση θα πρέπει να ληφθεί από το κάθε κράτος ως τον Αύγουστο του 2013.

Παράλληλα, δημιουργείται ένα εθνικό απόθεμα που θα χρηματοδοτείται με έως και 3% από τα κονδύλια των άμεσων ενισχύσεων. Τα χρήματα αυτά θα χρηματοδοτούν κατά προτεραιότητα τους νέους αγρότες αλλά και αγρότες σε περιοχές που έχουν ενταχθεί σε αναπτυξιακά ή αναδιαρθρωτικά προγράμματα, με στόχο να μην εγκαταλειφθεί η γη. Αν κάποια δεδομένη χρονιά περισσεύουν χρήματα στο εθνικό απόθεμα, αυτά θα επιστρέφουν στις άμεσες ενισχύσεις.

 

 

Τα κράτη-μέλη έχουν τώρα τον λόγο στην κατανομή

Διαίρεση της χώρας σε ζώνες βάσει αντικειμενικών κριτηρίων για όσους επιλέξουν το περιφερειακό μοντέλο

Αν και οι νέες ενισχύσεις φιλοδοξούν να είναι πιο ομοιόμορφες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να  τις φέρουν στα μέτρα τους, έχοντας λόγο σε καίρια θέματα. Έτσι, θα έχουν τη δυνατότητα να ορίσουν τη στρεμματική ενίσχυση σε περιφερειακό επίπεδο και να αποφασίσουν αν επιθυμούν συνδεδεμένες ενισχύσεις και με ποια χρηματοδότηση, και αν θα δώσουν έξτρα ενίσχυση στις μειονεκτικές περιοχές. Ακόμα στα κράτη ανατίθεται να ορίσουν ποιοι είναι οι «μικροί γεωργοί», τι στήριξη θα λάβουν οι νέοι αγρότες, αλλά και πώς ορίζεται η ελάχιστη «γεωργική δραστηριότητα».

Ως την 1η Αυγούστου του 2013, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να αποφασίσουν εάν θα ακολουθήσουν το περιφερειακό μοντέλο, ορίζοντας στρεμματικές ενισχύσεις διαφορετικού ύψους σε κάθε περιφέρεια. Οι περιφέρειες αυτές, που κατά βάση δεν θα συμπίπτουν με τις διοικητικές περιφέρειες, θα πρέπει να ορίζονται «σύμφωνα με αντικειμενικά και αμερόληπτα κριτήρια όπως τα αγρονομικά και τα οικονομικά τους χαρακτηριστικά ή η θεσμική και διοικητική τους δομή».

Στη συνέχεια τα κράτη-μέλη θα πρέπει να διαιρέσουν την εθνική οροφή ανάμεσα στις περιφέρειες αυτές, πάλι με αντικειμενικά κριτήρια. Μάλιστα οι περιφερειακές οροφές θα μπορούν να τροποποιούνται από έτος σε έτος, σύμφωνα με προκαθορισμένα κριτήρια, όπως «οι γεωργικές τους δυνατότητες ή περιβαλλοντικά κριτήρια».

Οι συνδεδεμένες ενισχύσεις όχι μόνο δεν καταργούνται, αλλά το κάθε κράτος θα κληθεί να αποφασίσει εκ νέου, ποια προϊόντα θα στηρίξει, οπότε δεν αποκλείεται να δούμε προϊόντα όπως το ελαιόλαδο να ξαναπαίρνουν συνδεδεμένη ενίσχυση, εφόσον υπάρξει η βούληση.

Το κάθε κράτος θα πρέπει ως την 1η Αυγούστου «του έτους που προηγείται του πρώτου έτους εφαρμογής» της συνδεδεμένης, να αποφασίσει τι ποσοστό θα αφιερώσει για τη συνδεδεμένη. Μέγιστο όριο είναι το  5% της εθνικής οροφής. Το 2016, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να αναθεωρήσουν την απόφασή τους, με ισχύ από το 2013, αυξάνοντας, μειώνοντας ή καταργώντας τελείως τις συνδεδεμένες ενισχύσεις.

 

Κίνητρα για νεοεισερχόμενους,  τσεκ 500-1.000 ευρώ για «μικρούς»

Το «μπαλάκι» στα κράτη-μέλη για τον ορισμό του ενεργού αγρότη

Μια από τις πιο ελπιδοφόρες καινοτομίες που προτείνει η Κομισιόν είναι η θέσπιση μιας ειδικής ενίσχυσης που θα δίνεται στους νέους αγρότες για τα πέντε πρώτα χρόνια μετά την εγκατάστασή  τους. Αυτό είναι κάτι πέρα από τη στήριξη των νέων αγροτών στο πλαίσιο του Δεύτερου Πυλώνα. Έτσι η νέα ΚΑΠ ίσως τα καταφέρει καλύτερα στο θέμα της ανανέωσης των αγροτών, όπου τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα πολιτικών ήταν πολύ περιορισμένα.

Το κάθε κράτος-μέλος θα μπορεί να αφιερώσει ως και 2% της εθνικής του οροφής για τις ενισχύσεις των νέων αγροτών, αν και όπως παρατήρησε ο κ. Χανιώτης, το ποσοστό που θα χρειαστεί τελικά, θα είναι πολύ μικρότερο. Η ενίσχυση θα είναι ετήσια και, όπως αναφέρεται στο προσχέδιο του κανονισμού, «τα κράτη-μέλη θα υπολογίζουν κάθε χρόνο το ποσό της πληρωμής(…), πολλαπλασιάζοντας ένα ποσό που θα αντιστοιχεί με το 25% της μέσης αξίας των δικαιωμάτων ενίσχυσης που έχει ο αγρότης, με τον αριθμό των δικαιωμάτων που έχει ενεργοποιήσει». Στην Ελλάδα, που έχει μικρό αγροτικό κλήρο, ο μέγιστος αριθμός δικαιωμάτων για τον υπολογισμό αυτό, θα είναι 25.

Μια δεύτερη καινοτομία είναι η θέσπιση ενός ειδικού καθεστώτος για τους μικρούς γεωργούς. Το σκεπτικό είναι να απλουστευθούν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες. Οι γεωργοί που θα ενταχτούν σε αυτό το καθεστώς δεν θα παίρνουν άλλες ενισχύσεις, αλλά μόνο ένα ποσό κατ’ αποκοπή, που θα είναι από 500 ως 1.000 ευρώ, ενώ θα υπόκεινται σε λιγότερους έλεγχους. Όσοι επιθυμούν να ενταχθούν, θα πρέπει να κάνουν τη σχετική αίτηση ως τις 15 Οκτωβρίου 2014. Στα κράτη-μέλη εναπόκειται να ορίσουν ποιοι είναι οι «μικροί γεωργοί».

Τέλος, όσον αφορά τους ενεργούς αγρότες, ως προϋπόθεση τίθεται οι άμεσες ενισχύσεις που λαμβάνουν να είναι τουλάχιστον το 5% του μη αγροτικού τους εισοδήματος. Τα κράτη-μέλη πάντως μπορούν να ορίσουν ποια είναι η ελάχιστη αγροτική δραστηριότητα που πρέπει να ασκεί κάποιος προκειμένου να θεωρείται αγρότης.

 

«Πράσινες» υποχρεώσεις θα ισχύσουν για εκμεταλλεύσεις άνω των 30 στρμ.

Πολυκαλλιέργεια, διατήρηση βοσκοτόπων και ακαλλιέργητο περιθώριο

Βασικός στόχος της νέας ΚΑΠ είναι να δώσει κίνητρα για μια πιο οικολογική γεωργία. Στόχος της νέας πολιτικής είναι να ανταμείβει τα περιβαλλοντικά «δημόσια αγαθά». Έτσι, το 30% των άμεσων ενισχύσεων πλέον θα εξαρτάται από τρεις γεωργικές πρακτικές:

α) διαφοροποίηση των καλλιεργειών,

β) διατήρηση των μόνιμων βοσκότοπων και

γ) περιοχές οικολογικής εστίασης.

Διαφοροποίηση σημαίνει ότι οι αγρότες που έχουν αρόσιμες καλλιέργειες σε πάνω από 30 στρέμματα, θα πρέπει να καλλιεργούν τρία διαφορετικά προϊόντα. Το κάθε προϊόν θα πρέπει να καλλιεργείται σε έκταση όχι μεγαλύτερη ή μικρότερη από το 5% με 70% του χωραφιού. Η διαφοροποίηση δεν θα εφαρμόζεται σε εκτάσεις που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για χορτονομές, είναι σε αγρανάπαυση ή καλλιεργούνται με φυτά που καλύπτονται από το νερό για σημαντικό μέρος του έτους, π.χ. ορυζώνες.

Σίγουρο είναι ότι η νέα αυτή απαίτηση της Κομισιόν θα αλλάξει το χάρτη των καλλιεργειών σε περιοχές με μεγάλη αγροτική ιδιοκτησία.

Όσον αφορά τις «περιοχές οικολογικής εστίασης», σημαίνει ότι οι αγρότες θα πρέπει να αφήνουν ακαλλιέργητο το 7% των επιλέξιμων εκταρίων τους. Αυτό για έναν αγρότη με 30 στρέμματα, πρακτικά, σημαίνει να μην καλλιεργεί το χωράφι του σε απόσταση 1,70 μέτρων από την άκρη του. Πάντως μέσα στο 7% περιλαμβάνονται πεζούλες, δέντρα, ρέματα και άλλα στοιχεία του τοπίου, που ούτως ή άλλως μένουν ακαλλιέργητα.

Όσο για τις δενδρώδεις καλλιέργειες, «περιοχή οικολογικής εστίασης» πρακτικά σημαίνει το 7% του χωραφιού να παραμένει σε φυσική κατάσταση, κι όχι φυσικά να κόβονται δέντρα, όπως τονίστηκε.

Τα νέα αυτά μέτρα δεν σημαίνουν ότι θα καταργηθούν τα αγροπεριβαλλοντικά προγράμματα στο δεύτερο πυλώνα, απλά οι απαιτήσεις τους θα γίνουν ακόμη πιο αυστηρές, όπως επεσήμανε ο κ. Χανιώτης, απαντώντας σε σχετική ερώτηση.

 
 Τέσσερις θεματικές οριζόντιες δράσεις

Θεματικά υπο-προγράμματα τεσσάρων κατηγοριών έχουν τη δυνατότητα να θεσπίσουν τα κράτη-μέλη. Με βάση την πρόταση της Επιτροπής, έχοντας ως κύριο κορμό τις ανάγκες μίας συγκεκριμένης κατηγορίας αγροτών ή μίας περιοχής, το κράτος μπορεί να συγκεντρώσει δράσεις από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης σε ένα «πακέτο» που θα το δίνει ως επενδυτική λύση στον ενδιαφερόμενο. Για τους νέους αγρότες, π.χ., εκτός από πριμ πρώτης εγκατάστασης μπορεί να δίνει ενίσχυση και για παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και για εκπαίδευση-κατάρτιση ή ακόμα και Σχέδιο Βελτίωσης.

Στη δεύτερη «ομάδα» ανήκουν οι μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες εκτός από τα παραπάνω μπορούν να ενταχθούν με ενίσχυση σε κάποιο σύστημα ποιότητας ή σε επιχειρησιακό πρόγραμμα για την ίδρυση Ομάδας Παραγωγών. Για τις ορεινές περιοχές προβλέπεται αντίστοιχη οριζόντια δράση, όπου προστίθενται μέτρα δασώσεων και αποκατάστασης των φυσικών μειονεκτημάτων (εξισωτική αποζημίωση).

Τέλος, ανάλογα με τις ανάγκες μιας περιοχής μπορεί να εφαρμοστεί οριζόντια δράση για «περιορισμένες εφοδιαστικές αλυσίδες», όπως τις αναφέρει η Κομισιόν. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ενταχθεί στα πλαίσια του περιφερειακού «καλαθιού» και να χρηματοδοτεί την εμπορία και τη διακίνηση τοπικών προϊόντων μέσω του Leader ή ακόμα και την ανάπλαση ενός χωριού.

Συμμετοχή

Είναι ευνόητο ότι για όλα τα παραπάνω χρειάζεται να δραστηριοποιηθούν οι τοπικές κοινωνίες, μαζί με το κράτος-μέλος για να εφαρμοστούν. Βέβαια, οι κάθε είδους ενισχύσεις δεν θα είναι στο 100%, αλλά θα πρέπει ο κάθε επενδυτής και ο κάθε φορέας να συνεισφέρει με ένα ποσοστό, ανάλογα με τη δράση, προκειμένου να ενταχθεί προς χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

Θέλει έμπνευση και ευελιξία ο επόμενος «Μπαλτατζής»

Ευκαιρία για την Ελλάδα να ενισχύσει την ίδρυση Ομάδων

Στις διαπραγματευτικές και, φυσικά, στις οικονομικές ικανότητες του κάθε κράτους-μέλους εναπόκειται το αν θα αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητες που του δίνει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική για τα αναπτυξιακά προγράμματα του Β΄ Πυλώνα, δηλαδή τον διάδοχο του… «Αλέξανδρος Μπαλτατζής». Μπορεί τα διαθέσιμα κονδύλια να μειώνονται αισθητά –σε πραγματικές τιμές– αφού δεν ισχύει η τιμαριθμική προσαρμογή που ίσχυε στις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους, αλλά όλοι ξέρουμε ότι κάθε φορά γίνονται σκληρές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα φτωχότερα και τα πλουσιότερα μέλη για το πώς θα μοιραστεί η «πίτα». Η Ελλάδα, λόγω της οικονομικής συγκυρίας έχει και θετικά και αρνητικά σημεία: Η οικονομική ύφεση θα τη βοηθήσει να ζητήσει περισσότερα αναλογικά κονδύλια από τους εταίρους, αλλά θα την εμποδίσει να διαθέσει αρκετά «κρατικά» χρήματα. Σχετικά με την υλοποίηση του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης για την περίοδο 2014-2020:

● Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις επιλογές των κρατών μελών. Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα την περίοδο 2007-2013 επέλεξε να μην συμπεριλάβει την ενίσχυση της ίδρυσης ομάδων παραγωγών στο «Αλέξανδρος Μπαλτατζής», πράγμα που έχουν κάνει οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Τώρα είναι η ευκαιρία να το εντάξει στο νέο Πρόγραμμα.

● Διατηρούνται κάποιες βασικές δράσεις, με ορισμένες διαφοροποιήσεις, παρόλο που εντάσσονται και στο σχήμα των «πράσινων» ή των άλλων έξτρα ενισχύσεων.

● Το Leader ισχυροποιείται κι άλλο, ενώ φαίνεται ότι εγκαταλείπονται οριστικά τα ΟΠΑΑΧ και ο «3ος άξονας», που ενσωματώνεται στο Leader.

● Είναι σαφής η στροφή προς χρηματοδοτικά εργαλεία για τη διευκόλυνση των επενδύσεων, δηλαδή επιδότηση επιτοκίου για δάνεια ή εγγυητικές επιστολές.

 

Ανέφικτη δημιουργία ταμείου ασφάλισης αγροτικού εισοδήματος;

Απαιτεί τριμερή συμμετοχή από Ευρώπη, Ελλάδα και αγρότες

Τριμερή χρηματοδότηση θα απαιτεί η υλοποίηση ενός νέου Ταμείου Ασφάλισης των γεωργών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή της μεγάλης διακύμανσης των τιμών των αγροτικών εμπορευμάτων. Σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και όπως το εξήγησε ο κ. Χανιώτης, ένα τέτοιο ταμείο αλληλοβοήθειας θα πρέπει να χρηματοδοτείται από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους, αλλά και από αγρότες. Πράγμα που, ειδικά στην Ελλάδα, δεν φαίνεται ότι θα περπατήσει, εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι αγρότες είναι απρόθυμοι να καταβάλουν ακόμα και την εισφορά στον ΕΛΓΑ.

Αντίστοιχα, ένα ταμείο ασφάλισης για την αντιμετώπιση φαινομένων που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, μπορεί να φαίνεται απαραίτητο, αλλά πρέπει να προσδιοριστεί ποιους κινδύνους θα διασφαλίζει. Η ξηρασία, ο παγετός, οι βροχές και το χαλάζι είναι φαινόμενα που ήδη αποζημιώνονται άμεσα ή με πρόγραμμα ΠΣΕΑ από τον ΕΛΓΑ της κάθε χώρας.

Το θετικό των προτάσεων της Κομισιόν είναι ότι από τον δεύτερο Πυλώνα μπορούν να δοθούν αποζημιώσεις για καταστροφές καλλιεργειών και για απώλεια ζωικού κεφαλαίου από ασθένειες. Ειδικότερα, είναι τρεις οι δράσεις που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τον επόμενο «Μπαλτατζή»: και εντάσσονται στην ενότητα «Διαχείριση κινδύνου»: (α) Οικονομικές ενισχύσεις απευθείας σε παραγωγούς για απώλειες λόγω κλιματικής αλλαγής, (β) Οικονομικές ενισχύσεις σε Αμοιβαία Κεφάλαια αγροτών και κρατών, που αποδίδουν στη συνέχει αποζημιώσεις σε παραγωγούς, (γ) εργαλείο σταθεροποίησης του εισοδήματος, με τη μορφή ενισχύσεων σε αγρότες που έχουν σοβαρή μείωση του εισοδήματός τους (πάνω από 30%). Οι ενισχύσεις θα καταβάλλονται από Αμοιβαίο Κεφάλαιο στο οποίο θα συμμετέχουν αγρότες, κράτος-μέλος και Ε.Ε. Πόροι μπορούν να εξασφαλιστούν και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Παγκοσμιοποίησης.

 

Οι ομάδες παραγωγών καλούνται να παίξουν ακόμα πιο ενεργό ρόλο στην ευρωπαϊκή διατροφική αλυσίδα

Τέλος οι ποσοστώσεις σε ζάχαρη και γάλα το 2015

Την παρένθεση των ποσοστώσεων της ζάχαρης κλείνει με μάλλον άτακτο τρόπο η Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού η πρόταση της Κομισιόν στον κανονισμό για τις νέες Κοινές Οργανώσεις Αγοράς προβλέπει ότι θα ισχύουν μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2015. Αντίθετα, η κατάργηση των ποσοστώσεων γάλακτος και η απελευθέρωση των νέων φυτεύσεων αμπελώνων ήταν κάτι που το περιμέναμε και είχε ήδη ανακοινωθεί επισήμως και ημιεπισήμως από τις Βρυξέλλες. Έτσι, για το γάλα προτείνεται η λήξη των ποσοστώσεων στις 31 Μαρτίου του 2015, ενώ για τις νέες φυτεύσεις αμπελώνων το 2015, με επιλογή ανάλογα με το κράτος μέλος για το τέλος του 2018. Η τελευταία εμπορική περίοδος που θα ισχύσουν οι ποσοστώσεις παραγωγής ζάχαρης και γάλακτος στην Ε.Ε. είναι η χρονιά 2014/2015, προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με μεταβατική περίοδο.

Στο κείμενο των θέσεών της για τα τρόφιμα αναφέρεται ότι «Η γεωργία, που αποτελεί τη βάση της τροφικής αλυσίδας, είναι σε μεγάλο βαθμό κατακερματισμένη και ελάχιστα δομημένη. Για να ενισχυθεί η θέση των γεωργών, η Επιτροπή προτείνει τη στήριξη των οργανώσεων των παραγωγών και των διακλαδικών οργανώσεων, καθώς και τη δημιουργία απευθείας δικτύων ανάμεσα στους παραγωγούς και τους καταναλωτές (χωρίς πολλούς μεσάζοντες). Επιπλέον, οι ποσοστώσεις για τη ζάχαρη, που δεν έχουν πλέον λόγο ύπαρξης, δεν θα συνεχιστούν μετά το 2015».

 

Στήριξη κρασιού

Ειδικό καθεστώς στρεμματικής ενίσχυσης για τους αμπελουργούς θεσπίζει με ξεχωριστό κανονισμό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρότασή της για τη νέα ΚΑΠ. Φαίνεται ότι το «ρεύμα» για άμεσες ενισχύσεις στα οινοστάφυλα όχι μόνο δεν κόβεται, αλλά πλέον ενθαρρύνεται και αποκτά ξεχωριστή υπόσταση στην Ε.Ε. Μετά την Ελλάδα, όλο και περισσότερα κράτη-μέλη προσανατολίζονται στην εφαρμογή στρεμματικών ενισχύσεων, με κονδύλια μέσα από τον εθνικό φάκελο του καθενός. Ο λόγος είναι, βέβαια, ότι η παραγωγή κρασιού εντός Ευρώπης χάνει χρόνο με το χρόνο σε ανταγωνιστικότητα.

Πάντως, τα επιμέρους μέτρα των εθνικών φακέλων διατηρούνται, όπως

αναδιάρθρωση αμπελώνων, επενδύσεις, απόσταξη υποπροϊόντων οίνου, χρήση συμπυκνωμένου γλεύκους και προώθηση. Παραμένει και ο πράσινος τρύγος, τον οποίο είναι ευκαιρία να εφαρμόσει και η Ελλάδα από τη νέα περίοδο.

 

Στο κυνήγι επιλέξιμων βοσκοτόπων ρίχνονται κτηνοτρόφοι και... γεωργοί

Τη μεγαλύτερη ανατροπή στο ύψος των ενισχύσεων για τους Έλληνες αγρότες θα τη φέρει η ένταξη των βοσκοτόπων στο καθεστώς της βασικής ενίσχυσης. Όπως εξήγησε ο κ. Χανιώτης στις 12 Δεκεμβρίου, τα ειδικά δικαιώματα των κτηνοτρόφων, με τη νέα ΚΑΠ, θα πρέπει να μετατραπούν σε στρέμματα και αυτό δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Το να «πατήσουν» π.χ. τα εκατοντάδες χιλιάδες αιγοπρόβατα σε επιλέξιμη γη για ενίσχυση θα σημαίνει αυτόματα ότι πρέπει να δηλωθεί στο ΟΣΔΕ όποια ραχούλα και βουνοπλαγιά έχει απομείνει ανεκμετάλλευτη.

Κι επειδή τα διαθέσιμα χρήματα είναι περιορισμένα, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, υπολογίζεται ότι εκεί που οι Έλληνες αγρότες παίρνουν τώρα κατά μέσο όρο 570 ευρώ το στρέμμα, με την ένταξη όλων των «βοσκοτόπων» στο σύστημα της βασικής ενίσχυσης θα παίρνουν 370 ευρώ το στρέμμα. Με αυτή την έννοια, ο στόχος της Κομισιόν για σύγκλιση των επιδοτήσεων μεταξύ των κρατών μελών επιτυγχάνεται, χωρίς καν να εφαρμόσει την οριζόντια μείωση. Όμως αυτό θα δημιουργήσει πολύ μεγάλες ανατροπές στο εισόδημα όσων λαμβάνουν μέχρι τώρα την ενιαία ενίσχυση.

Ο ρόλος τώρα της ελληνικής πλευράς είναι να θέσει το θέμα ως μία από τις πιο μεγάλες αλλαγές που θα φέρει η νέα ΚΑΠ στους Έλληνες αγρότες και να διεκδικήσει από τώρα μία μεταβατική λύση.

Από την άλλη, δεν είναι δυνατόν να θεωρείται επιλέξιμος κάθε είδους «βοσκότοπος» και εκεί θα πρέπει να ασκήσει σοβαρή πολιτική το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.

Θα προκύψουν μια σειρά από προβλήματα: Οι κτηνοτρόφοι δεν θα βρίσκουν εκτάσεις να μετατρέψουν τα ειδικά δικαιώματα, στους δήμους θα οργιάσουν τα πελατειακά μισθωτήρια και ορισμένα νησιά θα βρεθούν να δηλώνουν βοσκοτόπους μέχρι και στις... παραλίες.

 

info: http://ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/index_en.htm Ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Η ΚΓΠ με χρονικό ορίζοντα το 2020»